Πρόσφυγες και υγεία
Η υγεία των προσφύγων (υπό το πρίσμα των μεταδοτικών ασθενειών που μεταφέρουν) παρουσιάζεται συστηματικά από τα ΜΜΕ ως η σημαντικότερη μετά τον «εξισλαμισμό» και
την τρομοκρατία απειλή για τις ευρωπαϊκές χώρες. Δεν είναι λίγοι οι τίτλοι των ειδήσεων περί «υγειονομικής βόμβας στους καταυλισμούς προσφύγων», «πυρηνικής βόμβας των ανεμβολίαστων προσφυγόπουλων», και «απειλής για τη δημόσια υγεία των άταφων πνιγμένων μεταναστών». Ταυτόχρονα ιατρικοί λόγοι προβάλλονται ως κύριο επιχείρημα για κάθε λογής ρατσιστικές ενέργειες. Αποκορύφωμα η ανακοίνωση του Συλλόγου γονέων σχολείου του Ωραιόκαστρου που μιλάει για διαφορετικό υπόβαθρο ασθενειών, και συνηθειών υγιεινής, μη συνεργασία με τις αρχές των προσφύγων και αναγκαιότητα ειδικής μέριμνας.
Ας προσπαθήσουμε όμως να δούμε τα πράγματα αντικειμενικά πέρα από το φόβο του άγνωστου αλλά και το συναισθηματισμό των αλληλέγγυων. Και ας ξεκινήσουμε από 4 παράγοντες που επηρεάζουν τα προβλήματα υγείας των προσφύγων.
Αυτοί είναι:
Αυτοί είναι:
• Το υγειονομικό προφίλ των ανθρώπων στη χώρα προέλευσης
• Η σύνθεση του πληθυσμού των προσφύγων
• Το είδος, οι κίνδυνοι του ταξιδιού
• Οι συνθήκες διαμονής στο χώρο προορισμού
Το υγειονομικό προφίλ των ανθρώπων στη χώρα προέλευσης
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία από τη Ύπατη Αρμοστεία περισσότεροι τους μισούς πρόσφυγες προέρχονται από τη Συρία, ενώ το ένα τέταρτο από το Αφγανιστάν και 10% από το Ιράκ. Σύμφωνα με στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό υγείας η υγεία των λαών αυτών, λόγω κυρίως του πολέμου και της συνεπακόλουθης κατάρρευσης των υγειονομικών δομών έχει πληγεί σημαντικά. Συγκεκριμένα στη Συρία τα τελευταία 3 χρόνια έχουν χάσει 5 χρόνια από το προσδόκιμο επιβίωσης και 9 χρόνια από το προσδόκιμο υγιούς επιβίωσης ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος των υπόλοιπων χωρών έχει ανέβει κατά τρία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, ο μέσος όρος ζωής των Σύρων ανδρών έχει πέσει στα 62 χρόνια, 5 χρόνια κάτω από τον αναμενόμενο.
Οι κύριες αιτίες νοσηρότητας και θανάτου έχουν αλλάξει με τους τραυματισμούς από τον πόλεμο και τους βασανισμούς να βρίσκονται πλέον στην πρώτη θέση και να ακολουθούν
παραδοσιακές αιτίες όπως τα καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα. Τα λοιμώδη και παρασιτικά νοσήματα βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις του καταλόγου. Η εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών για βασικές ασθένειες όπως ο τέτανος και η διφθερίτιδα που μέχρι το 2010 βρίσκονταν σε αντιστοιχία με την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πέσει κατακόρυφα προσεγγίζοντας σε κάποιες περιπτώσεις και το 30-40%.
Άρα λοιπόν συμπεραίνουμε ότι οι πρόσφυγες υποφέρουν από τα δεινά του πολέμου τα οποία τους έχουν κοστίσει χρόνια ζωής και υγείας και είναι ευάλωτοι σε ασθένειες εφόσον δεν είναι εμβολιασμένοι επαρκώς αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να αναφέρουν αύξηση της επίπτωσης λοιμωδών ασθενειών στις χώρες προέλευσης.
Η σύνθεση του πληθυσμού των προσφύγων
Σύμφωνα με στοιχεία πάλι από την Ύπατη Αρμοστία πάνω από το 50% των προσφύγων είναι παιδιά, ενώ οι υπόλοιποι είναι νέοι άντρες και γυναίκες. Πρόκειται δηλαδή για ένα νέας ηλικίας πληθυσμό αρκετά δυνατό για να μπορέσει να αντέξει τις κακουχίες που συνεπάγεται η μετακίνηση.
Το είδος, οι κίνδυνοι του ταξιδιού
Οι περίπου 4.000.000 πρόσφυγες και οι 7.000.000 μετακινούμενοι Σύριοι εντός των συνόρων έχουν υποστεί τεράστια ταλαιπωρία σωματική και ψυχική κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Η μετακίνηση αυτή που πολλές φορές κρατάει από μήνες έως χρόνια με τεράστιες αποστάσεις να διανύονται με τα πόδια κάτω από αντίξοες συνθήκες, με επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια και στάσεις σε προσφυγικούς καταυλισμούς επηρεάζει σημαντικά την υγεία των προσφύγων. Τραυματισμοί, πνιγμοί, υποθερμία, υποθρεψία, καταπόνηση είναι οι κύριοι παράγοντες.
ΟΙ συνθήκες διαμονής στο χώρο προορισμού
Οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων δηλαδή το είδος του καταλύματος, οι συνθήκες υγιεινής, η σίτιση, η θέρμανση, είναι αποφασιστικοί παράγοντες καλής ή κακής υγείας των
διαμενόντων. Σύμφωνα με στοιχεία των Γιατρών του κόσμου, των Γιατρών χωρίς σύνορα καθώς και άλλων ΜΚΟ αλλά και με στοιχεία από τη επιτήρηση λοιμωδών νοσημάτων από το
Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (ΚΕΕΛΠΝΟ) οι λόγοι επισκέψεων των προσφύγων στα ιατρεία αλλά και νοσηλείας ασθενών προερχόμενων από καταυλισμούς και κέντρα φιλοξενίας είναι κυρίως κοινές δερματικές λοιμώξεις και λοιμώξεις του αναπνευστικού και γαστρεντερικού που απορρέουν από το στενό συγχρωτισμό και την κακή υγιεινή. Επίσης, τραυματισμοί και αρκετά ψυχολογικά προβλήματα. Όσον αφορά τις ειδικές λοιμώξεις δηλώνονται 2-10 περιστατικά ηπατίτιδας Α, μικροεπιδημίες ψώρας και περίπου 40 κρούσματα ανεμευλογίας το μήνα. Έχουν δηλωθεί τον τελευταίο χρόνο 6 περιστατικά ελονοσίας (καμία εγχώρια μετάδοση) 2 περιστατικά φυματίωσης και 1 περιστατικό μηνιγγίτιδας. Δεν δηλώθηκε κανένα περιστατικό
διφθερίτιδας, πολιομυελίτιδας εγκεφαλίτιδας, αιμορραγικής εκδήλωσης με πυρετό, σήψης ή σοκ, ενώ δεν καταγράφηκε κανένας θάνατος άγνωστης αιτιολογίας.
Μερικά δεδομένα
• Μόνο 5 χώρες στην Ευρώπη μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα έχουν στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς. Η ανεμοβλογιά είναι μια ήπια
«παιδική νόσος».
• Η ηπατίτιδα Α είναι μία «γαστρεντερίτιδα» που δεν αφήνει χρονιότητα και μεταδίδεται με την κοπρανοστοματική οδό σε χώρους υψηλού συγχρωτισμού με φτωχές συνθήκες
υγιεινής.
• Το 2014, μόνο 3 χώρες παραμένουν ενδημικές για πολιομυελίτιδα : Πακιστάν,
Αφγανιστάν και Νιγηρία.
• Στην Ελλάδα κάθε χρόνο δηλώνονται γύρω στα 500 κρούσματα φυματίωσης εκ των οποίων 30% πρόκειται για αλλοδαπούς.
• Όταν μία χώρα έχει επίπεδο εμβολιασμών >85% δεν υπάρχει κίνδυνος επιδημίας εφόσον οι εμβολιασμένοι δημιουργούν ένα τείχος αναχαίτισης και προστασίας για
τους ανεμβολίαστους και ευάλωτους.
• Στα κέντρα υποδοχής και κράτησης γίνονται μαζικοί εμβολιασμοί παιδιών. Συμφωνά με επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας τα ποσοστά εμβολιασμού για ιλαρά,
ερυθρά παρωτίτιδα, διφθερίτιδα, τέτανο κοκίτη και πολιομυελίτιδα και φυματίωσης (στα νεογνά) φτάνουν στο 100%, ενώ υπάρχει επιφυλακή σε περίπτωση συρροής
κρουσμάτων για εμβολιασμούς για μηνιγγιτιδόκοκκο και γρίπη.
Συμπεράσματα
Οι μύθοι ότι οι πρόσφυγες είναι φορείς ασθενειών και επιπλέον βάρος για το σύστημα υγείας δεν ισχύουν. Αντίθετα, οι περισσότεροι πρόσφυγες είναι νέοι και υγιείς. Η νοσηρότητα προκύπτει κυρίως από τις κακές συνθήκες διαβίωσης. Το επιχείρημα ότι όσο βελτιώνονται οι συνθήκες κράτησης τόσο περισσότεροι έρχονται είναι τουλάχιστον αφελές. Κανείς δεν επιθυμεί από επιλογή να ταξιδέψει βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή του και τη ζωή των παιδιών του, να βρεθεί σε μία ξένη χώρα σε ένα καταυλισμό προσφύγων όσο καλές και να είναι οι συνθήκες κράτησης.
Χρέος μας λοιπόν είναι να σκύψουμε με ανθρωπιά πάνω από το θέμα της υγείας των προσφύγων, να εξασφαλίσουμε καλές συνθήκες διαβίωσης, να βελτιώσουμε τις συνθήκες υγιεινής, τη διατροφή, τη θέρμανση, να φροντίσουμε τις έγκυες, να ενισχύσουμε το θηλασμό να συστηματοποιήσουμε τους εμβολιασμούς να επιτηρούμε όλα τα νοσήματα και όχι μόνο τα λοιμώδη, να κάνουμε παρεμβάσεις για την ψυχολογική στήριξη των προσφύγων με σεβασμό στα ιδιαίτερα θέματα κουλτούρας τους να διευκολύνουμε την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.
Με λίγα λόγια να κατανοήσουμε ότι οι πρόσφυγες δεν είναι ένας άρρωστος πληθυσμός, ούτε ένας πληθυσμός φορέας επικίνδυνων ασθενειών. Είναι όμως ένας ευάλωτος πληθυσμός που οι κύριες αιτίες νοσηρότητας του αφορούν στους ίδιους και προέρχονται από τον πόλεμο, τα βάσανα των περιπλανήσεών και από τις συνθήκες κράτησής τους.
ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΚΙΝΔΥΝΟ
Ρέθυμνο
13/12/2016
Ιωαννίδου Ελένη
Λοιμωξιολόγος