Το τι επικρατεί στη Λέσβο με το προσφυγικό, είναι πια στην καθημερινότητά μας. Το τι προσπάθειες γίνονται στην Ευρώπη και ποιο καθεστώς γνωρίζουν οι νεοεισερχόμενοι, το «Ε» τα έχει ψηλαφίσει με την αποστολή και τα αναλυτικά ρεπορτάζ, πριν από μερικούς μήνες, από το Βερολίνο.
Αυτό όμως που συμβαίνει «απέναντι» και είναι πολύ πιο κοντά μας από τις ευρωπαϊκές χώρες, είναι βυθισμένο στο σκοτάδι. Το «Ε» συναντήθηκε με τον Τούρκο δικηγόρο Ντεμάν Γκιουλέρ, μέλος της οργάνωσης «Δικηγόροι για την ελευθερία», ο οποίος βρέθηκε την περασμένη εβδομάδα τη Λέσβο, καλεσμένος ομιλητής της εκδήλωσης του «Συντονισμού για το προσφυγικό», αλλά και για να συναντηθεί με Έλληνες δικηγόρους που εμπλέκονται στο προσφυγικό στη βάση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Παραχωρώντας πολύ σημαντικά στοιχεία για τη διαμονή, τη σίτιση, την εκπαίδευση, την υγεία, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι πρόσφυγες, ο κ. Γκιουλέρ μίλησε στο «Ε» για το πλαίσιο της τουρκικής νομοθεσίας, αλλά και της κοινής δήλωσης Ευρωπαϊκής Ένωσης - Τουρκίας, η οποία συμπλήρωσε χτες ένα χρόνο από την εφαρμογή της.
Ποιος είναι ο «πρόσφυγας»;
Πριν το 2013 στην Τουρκία, δεν υπήρχε σχετική νομοθεσία ή κάποιος θεσμός σε σχέση με το προσφυγικό, εξηγεί ο Τούρκος δικηγόρος στην εφημερίδα μας. Με τους αλλοδαπούς ασχολούνταν η Αστυνομία και το Υπουργείο Εξωτερικών. Το 2013 δημιουργείται από την κεντρική διοίκηση, Οργανισμός Μετανάστευσης και το περίφημο άρθρο 91 το οποίο χορηγεί προσωρινή προστασία -μόνο- στους Σύρους πρόσφυγες.
Έτσι, οι υπόλοιπες εθνικότητες (Ασιάτες, Αφρικανοί) ζητούν άσυλο στην Τουρκία από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Για παράδειγμα, όπως ανέφερε ο κ. Γκιουλέρ: Αν ένας Κενυάτης βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη και ζητήσει άσυλο από την Ύπατη Αρμοστεία, θα πρέπει να περιμένει να εξεταστεί η αίτησή του. Αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει έως και δύο χρόνια.
Μέχρι τότε θα πρέπει να παραμένει σε συγκεκριμένες περιοχές, απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα, και κάθε εβδομάδα να δίνει το «παρών» στις τουρκικές αρχές. Στο διάστημα αναμονής, η χώρα δεν τού παρέχει φαγητό, στέγη ή χρήματα. Του παρέχει μια ειδική ταυτότητα με την οποία μπορεί να ζητήσει εργασία και ιατρική περίθαλψη. «Το να βρει κανείς δουλειά όμως, είναι ακατόρθωτο τις περισσότερες φορές, ή όταν βρίσκει, αμείβεται με πολύ λιγότερα χρήματα από όσα παίρνουν οι Τούρκοι και δεν μπορεί να πληρώσει για να έχει στέγη», σχολιάζει.
Έτσι, στην προσπάθεια επιβίωσής του, επιχειρεί να επιστρέψει στα μεγάλα κέντρα, την Άγκυρα ή την Κωνσταντινούπολη, και να διαπραγματευτεί με διακινητές ένα ποσό για να φύγει για την Ευρώπη. Παράλληλα, έχοντας φύγει από την περιοχή στην οποία έπρεπε να δίνει το «παρών» μια φορά την εβδομάδα, χάνει το δικαίωμά του για να πάρει άσυλο.
Δέκα καταυλισμοί
Περίπου δέκα καταυλισμοί υπάρχουν σε όλη την Τουρκία φιλοξενώντας πρόσφυγες: «Στα προαναχωρησιακά κέντρα επικρατούν συνθήκες φυλακής, πρόσφυγες βρίσκονται σε ένα δωμάτιο 23 ώρες της ημέρας, δεν υπάρχουν διερμηνείς και εντοπίζονται προβλήματα για να ζητήσει κάποιος νομική προστασία, οι περισσότεροι πληρώνουν για τα φάρμακά τους, υπάρχει μεγάλη έλλειψη σε προσωπικό».
Η πλειοψηφία των προσφύγων είναι Σύροι και ακολουθούν οι εθνικότητες Ιράκ, Ιράν, Αφγανιστάν και άλλα αφρικανικά κράτη. Ας σημειωθεί ότι οι Σύροι που βρίσκονται στην Τουρκία, είναι περισσότεροι από τον συνολικό αριθμό των Σύρων που βρίσκονται στην Αίγυπτο, το Ιράκ, την Ιορδανία και το Λίβανο. Στην τουρκική πόλη Ούρφα, 2 εκατ. κατοίκων, ζουν 500.000 πρόσφυγες.
Μόνο το ένα τέταρτο των προσφύγων ζει σε καταυλισμούς, οι υπόλοιποι ζουν σε εγκαταλειμμένα σπίτια, σε αποθήκες ή στους δρόμους και σε πάρκα. Τα μεγαλύτερα προβλήματα των προσφύγων, όπως αναφέρει ο κ. Γκιουλέρ, είναι η πορνεία και η επαιτεία: «Οι γυναίκες και τα παιδιά γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης και σεξ-εργασίας. Το να βρίσκονται οικογένειες στο δρόμο, αποτελεί πια καθημερινότητα για μας». Ένα άλλο πρόβλημα είναι η ανεργία. «Ακόμα κι εκείνοι που βρίσκουν δουλειά, δεν εργάζονται σε ανθρώπινες συνθήκες, αλλά ανασφάλιστοι και με εξαιρετικά χαμηλό μεροκάματο».
Επίσης, ο κ. Γκιουλέν επισημαίνει το ζήτημα των «ακούσιων γάμων»: «Πολλά παιδιά εξαναγκάζονται να παντρευτούν, η πολυγαμία εξάλλου είναι κοινή. Οι γυναίκες πρόσφυγες επιλέγονται ως δεύτερες ή τρίτες σύζυγοι και χωρίς νομικά δικαιώματα. Επίσης επιλέγονται από ηλικιωμένους άντρες ή νοητικά ανάπηρους με αντάλλαγμα κάποια χρήματα».
Υγεία - Εκπαίδευση
Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της περίθαλψης, οι πρόσφυγες έχουν δικαιώματα, εφόσον παραλάβουν την ειδική ταυτότητα. «Πρακτικά όμως υπάρχουν πολλά εμπόδια, όπως η γλώσσα και οι πολιτισμικές διαφορές. Ενώ, επίσης, αναδύονται νέες αρρώστιες, όπως μαλάρια ή πολυομελίτιδα».
Μιλώντας για την εκπαίδευση, ο κ. Γκιουλέρ τόνισε ότι το 75% των παιδιών δεν έχουν πρόσβαση σε αυτήν. «Η Τουρκία δεν καλύπτει το κόστος των εξόδων εκπαίδευσης εκείνων που ζουν εκτός καταυλισμών».
Είναι η Τουρκία «ασφαλής χώρα»;
Ο κ. Γκιουλέν εξηγεί ότι στη Συνθήκη της Γενεύης του 1951 «δεν υπάρχει ο όρος ασφαλής χώρα. Την ορολογία εφηύρε η Ευρωπαϊκή Ένωση». Επίσης, πρόσθεσε ότι ούτε στην τουρκική νομοθεσία υπάρχει τέτοιος νομικός όρος. Τι είναι η ασφαλής τρίτη χώρα; «Μια χώρα με δημοκρατικό σύστημα, χωρίς διώξεις ή βασανιστήρια, χωρίς ένοπλες συγκρούσεις ή την απειλή βίας», μας απαντά ο κ. Γκιουλέρ.
Σε ό,τι αφορά το δημοκρατικό σύστημα, σημειώνει ότι η Τουρκία σύμφωνα με τους νόμους της, έχει δημοκρατικούς θεσμούς, «όμως τον τελευταίο χρόνο οι δημοκρατικοί θεσμοί έχουν ανασταλεί, ηγέτες των αντίπαλων κομμάτων έχουν συλληφθεί, βουλευτές και δήμαρχοι έχουν συλληφθεί, ενώ αξιωματικοί εμφανίζονται ως οι νέοι δήμαρχοι σε πολλές πόλεις». Πάνω από 300 οργανώσεις έχουν απαγορευτεί, καθώς και εφημερίδες και κανάλια. Η Τουρκία κατέχει «το υψηλότερο ρεκόρ στις συλλήψεις δημοσιογράφων», τόνισε, ενώ «6.300 ακαδημαϊκοί έχουν απολυθεί και 100.000 δημόσιοι υπάλληλοι έχουν απολυθεί ή έχουν τεθεί σε διαθεσιμότητα.
Αναφορικά με την απειλή της βίας, αναφέρθηκε στις τρομοκρατικές επιθέσεις όπου έχουν σκοτωθεί εκατοντάδες πολίτες τα τελευταία χρόνια, στις δολοφονίες δικηγόρων και τη δολοφονία του Ρώσου πρέσβη. Σε σχέση με το πεδίο ένοπλων συγκρούσεων, επεσήμανε τον πόλεμο μεταξύ του τουρκικού στρατού και των Κούρδων ανταρτών, που κρατά τα τελευταία 35 χρόνια, τον εμφύλιο που έχει ξεσπάσει στις πόλεις, ενώ ανέφερε και τα στρατεύματα που έχει στείλει η Τουρκία στη Συρία.
Καταλήγοντας, ο κ. Γκιουλέρ ανέφερε ως αναγκαία τη συνεργασία μεταξύ προοδευτικών οργανώσεων, ότι «η συμφωνία μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας είναι ενάντια στα δικαιώματα των προσφύγων», ότι «οι πρόσφυγες δεν είναι εργαλεία άσκησης πολιτικής» και ότι η ιδέα της ασφαλούς τρίτης χώρας είναι ενάντια στις βασικές αρχές της νομοθεσίας για το προσφυγικό και ότι οι ελεγκτικές αρχές πρέπει να δώσουν βάση στο τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Τουρκία.
